Tanzania ni eneo linalotoa matumaini katika shughuli za utafutaji na uchimbaji wa madini ya urani kutokana na jiolojia yake nzuri. Ikiwa ni moja ya sehemu zenye utajiri wa madini haya muhimu duniani, rasilimali hii inaweza kutoa mchango mkubwa katika ukuaji wa uchumi wa Tanzania.
Pamoja nafasi ya kimkakati ya utajiri huo duniani, soko la urani duniani inazidi kuwa muhimu.
Majani Wambura, meneja uendelevu wa kampuni ya Mantra Tanzania, anachukulia kwa uzito umuhimu wa madini ya urani na namna yanavyoweza kutoa mchango katika uchumi wa taifa hilo la Afrika Mashariki.
Je, ni sababu gani zinazoifanya Tanzania kuwa eneo muhimu katika utafutaji na uendelezaji wa urani?
Tanzania imejaliwa kuwa ardhi yenye hazina kubwa ya madini ya urani, jamb o lililosababishwa kuanzishwa kwa miradi mbalimbali kama ule ya Mto Mkuju, moja ya rasilimali kubwa zaidi za urani ambazo hazijaendelezwa duniani. Zaidi ya hayo, serikali ya Tanzania imesaidia utafutaji na maendeleo ya urani tangu Mantra Tanzania Limited ilipoingia katika nchi hiyo mnamo mwaka 2008, ikitoa sera za kuvutia za madini na kodi na mchakato wa upatikanaji wa vibali kwa lengo la kuvutia wawekezaji zaidi katika sekta hiyo.
Aidha, Tanzania ina miundombinu iliyoendelezwa vema, ikiwemo bandari kadhaa kama Bandari ya Dar es Salaam, ambayo inatumika katika usafirishaji wa madini ya urani na kurahisisha ufikaji wa malighafi hiyo sokoni.
Kwa upande mwingine, Tanzania ina nguvukazi kubwa na yenye ujuzi, ambapo vyuo vikuu mbalimbali na vyuo vya ufundi vinatoa mafunzo katika nyanja mbalimbali kama vile jiolojia na madini.
Kwa ufupi ni ipi picha halisi ya Tanzania katika sekta ya urani?
Kuna hatua za mwisho za kuendeleza kiwanda kwa ajili ya uchakataji wa majaribio ambacho kinatarajiwa kuanza kufanya kazi mwishoni mwa mwaka huu au mapema mwaka ujao. Kiwanda hicho kinatarajiwa kuchakata tani 5, ambazo ni chini ya asilimia 1 ya uzalishaji mkuu.
Tangu ilipogundulika kuwa na kiwango kikubwa cha madini ya urani duniani mwaka 1996, kampuni ya Mantra Tanzania Limited imekuwa ikiwekeza katika mradi wa Mto Mkuju, eneo ambalo linaweza kuzalisha kwa miaka zaidi ya 15. Kwa amana hii, kampuni hiyo inachangia karibu asilimia 20 ya pato la sasa la urani katika bara La Afrika na takriban asilimia 4 ya uzalishaji wa dunia.
Ni kwa jinsi gani Mantra imekuwa ikijihusisha na jamii ya wazawa na ni kwa jinsi gani ilivyojenga ushirikiano nayo?
Mantra imepanga kuwekeza katika miradi endelevu ambayo inainua hali ya kijamii na kiuchumi ya mkoa.
Kulikuwa na ushirikiano na asasi za kizawa katika utoaji wa mafunzo na ajira kwa wenyeji kata za Namtumbo na Likuyu. Kampuni inalenga kuchangia ukuaji wa uchumi wa mkoa wakati wa kuwezesha jamii za wazawa.
Mnamo Aprili, mwaka huu kulikuwa na mkutano na wanakijiji kutoka vijiji vitatu ambako vinafanya shughuli zake katika maeneo ya Mtonya, Likuyu Seka na Likuyu Mandela. Kampuni hiyo ilitaka kujua maeneo ambayo uwekezaji wake utakuwa na manufaa zaidi, kwa mfano utekelezaji wa mambo yaliyokubaliwa katika kata ya Likuyu tayari umeanza.
Kupitia ushirikiano uliopo na jamii za wenyeji, mqafunzo ya usalama katika miradi ya madini ya urani hufanyika. Mada mbalimbali za mambo ya usalama hutolewa ikiwemo kukaribia, namna ya kutambua na kuepuka hatari zitokanazo na urani na mambo ya kuzingatia kunapotokea ajali. Kazi ya kuelimisha jamii juu ya urani inaendelea katika jamii. Hii ni pamoja na utoaji wa taarifa kuhusu madhara ya kiafya yatokanayo na urani na kanuni za kiusalama za kampuni.
Ni kwa namna gani kampuni inatoa kipaumbele katika suala la mazingira endelevu katika miradi yake ya urani?
Mradi wa Tanzania haujikiti tu katika kupunguza matumizi ya maji na kemikali katika uchakataji bali pia kutibu na kuchakata na kurejesha maji yoyote yanayotumika. Kwa kuongezea, mpango kamili wa ufuatiliaji wa mazingira umetekelezwa na kuna kazi ya karibu na jamii za mitaa ili kuleta matokeo chanya katika mazingira.
Mantra Tanzania imedhamiria kuendelea kutafuta mbinu rafiki kimazingira katika uchimbaji wa madini ya urani. Kwa sasa tunaangalia uwezekano wa kutumia mbinu za uchimbaji madini za ndani ya nchi (ISR) na tutaendelea kutathmini ufanisi wao. Mara baada ya kuridhika na mbinu hiyo, tunapanga kuwasiliana na Serikali ili kuona kama tunaweza kuanzisha teknolojia katika shughuli zetu za madini.
Ni utaratibu gani unaopaswa kuzingatia unapofanya kazi katika miradi ya urani?
Madini ya urani ni kama shughuli nyingine za uchimbaji madini kwa mujibu wa itifaki za usalama, lakini ni muhimu kutambua kwamba inahitaji hatua maalum ili kuzuia madhara. Kwa viwango sahihi vya usalama, shughuli hii inaweza kufanywa na hatari ndogo kwa wafanyakazi na jamii zilizo karibu.
Katika miradi yote kulikuwa na uwekezaji wa mara kwa mara katika vifaa vya hali ya juu na teknolojia ambayo hupunguza kutolewa kwa chembe za mionzi ndani ya hewa na maji.
Yaliyomo katika kabrasha zima la itifaki za usalama na taratibu za kupunguza hatari za asili katika madini ya urani zilitekelezwa. Haya yanafanyika kwa kuzingatia viwango vya kimataifa na yanatekelezwa kikamilifu katika miradi yetu yote kwa lengo la kufikia athari sifuri kwa wafanyakazi wote katika mgodi wa uranium na jamii inayozunguka.
Ni upi maono ya muda mrefu wa mkakati wa Mantrakatika miradi yake ya urani barani Afrika?
Ni maendeleo endelevu na sekta inayowajibika ambayo inalinufaisha bara na jumuiya ya kimataifa. Hii itahitaji kuzingatia ulinzi wa mazingira, uwajibikaji wa kijamii na maendeleo ya kiuchumi.
Afrika ina rasilimali muhimu za uranium, ambazo zinaweza kutumika kukidhi mahitaji ya kimataifa ya nishati ya nyuklia.
Hata hivyo, maendeleo ya rasilimali hizi lazima yafanyike kwa njia ambayo inapunguza athari za mazingira na kijamii. Hii itahitaji matumizi ya mazoea bora katika madini na uchakataji, pamoja na kuanzishwa kwa mifumo ya udhibiti imara.
Mbali na ulinzi wa mazingira, uwajibikaji wa kijamii pia ni muhimu kwa mafanikio ya muda mrefu ya miradi ya madini ya urani barani Afrika.
Hii ni pamoja na kuhakikisha kuwa jamii za mitaa zinashauriwa na kushiriki katika mchakato wa kufanya maamuzi na kwamba wanafaidika na faida za kiuchumi za madini.
Kwa upande mwingine, maendeleo ya kiuchumi pia ni muhimu katika Afrika. Miradi kama hiyo ya urani inaweza kutoa ajira, kuongeza ukuaji wa uchumi, na kuboresha miundombinu.
Hata hivyo, ni muhimu kuhakikisha kuwa faida za madini zinatolewa kwa usawa, na kwamba uwepo wa miradi mingi ya Mantra hauthiri uchumi wa ndani.
Kwa kuweka kipaumbele katika ulinzi wa mazingira, uwajibikaji wa kijamii, na maendeleo ya kiuchumi, Afrika inaweza kufaidika na maono ya muda mrefu ya miradi ya madini ya urani. Mathalani, mradi wa Mantra unaweza kusaidia kukidhi mahitaji ya kimataifa ya nguvu za nyuklia, kutengeneza ajira, kuchochea ukuaji wa uchumi, na kuboresha miundombinu.
