WADAU wa kilimo ikolojia wameishauri jamii kukuza sekta hiyo ili mazingira yaweze kustahimili mabadiliko ya tabianchi ambayo kwa sasa yanaathiri dunia na kusababisha changamoto nyingi huku ikisababisha uhaba wa chakula.
Kwa mujibu wa Wizara ya Kilimo mwaka 2022, kilimo kilichangia takribani asilimia 24.1 ya Pato la Taifa (GDP), asilimia 30 ya mapato ya nje na inaajiri zaidi ya asilimia 73 ya watu wote.
Hata hivyo, wastani wa ukuaji wa kilimo ni asilimia 4.4 ambayo haitoshi kuleta utajiri mkubwa na kuondoa umaskini.
Kilimo kina changamoto ya usimamizi mbovu wa ardhi, udongo kukosa rutuba, usambazaji duni wa mbegu, usambazaji duni wa pembejeo, masoko na fedha hii ni kulingana na ripoti ya Wizara ya Kilimo ya mwaka 2022 kwa hiyo kuna haja ya kuanza kilimo cha ikolojia ya kilimo ili kukabiliana na changamoto hiyo.
Ili kukabiliana na changamoto hizo na kuboresha tija ya kilimo, kuna haja ya kuhama kutoka mifumo ya kawaida ya uzalishaji wa kilimo hadi kilimo cha ikolojia ya kilimo.
Ikolojia ya kilimo ni mbinu shirikishi na iliyounganishwa ambayo inatumika kwa wakati mmoja na kutumia dhana, kanuni za ikolojia, kijamii kwa muundo, usimamizi wa mifumo endelevu ya kilimo na chakula.
Mfumo huo unalenga kuboresha mwingiliano kati ya mimea, wanyama, binadamu na mazingira huku pia ukishughulikia hitaji la mifumo ya chakula yenye usawa wa kijamii ambayo watu wanaweza kufanya uchaguzi juu ya kile wanachokula, jinsi na wapi kinazalishwa.
Ikolojia ya kilimo imeonekana kuwa muhimu katika mchakato wa mpito, katika kupunguza mnyororo wa mazingira ya kilimo, kuhakikisha mazingira endelevu, yenye afya ili kuhakikisha usalama wa chakula na lishe.
Wazalishaji wadogo wanakabiliwa na athari nyingi za mabadiliko ya hali ya hewa ambayo hupunguza tija ya kilimo kutokana na mabadiliko ya ubora wa udongo, kuongezeka kwa mazao, wadudu waharibifu wa mifugo, magonjwa, ukame wa muda mrefu na uhaba wa maji.
Hata hivyo, ikolojia ya kilimo inashughulikiwa kwa kiasi kidogo katika sera za Tanzania, mchakato wa kufanya maamuzi, waandaaji programu wa maendeleo vijijini, sera, mazoea, uratibu duni wa wadau na uelewa mdogo wa kukuza wakulima wadogo kupata fursa za kilimo endelevu kupitia ikolojia ya kilimo, sera, mazoea katika ngazi ya kitaifa na serikali za mitaa.
Kikao cha wadau hao jijini Mwanza kilibainisha hivi karibuni kuwa kutokana na mabadiliko ya tabianchi ipo haja ya kuchukua hatua ili kuwezesha kuwepo kwa uendelevu katika kilimo ili kusiwepo na athari zinazoharibu mazingira.
Kwa sasa nchini kilimo cha ikolojia kinatekelezwa kwa njia tofautitofauti huku wakulima wakilima kahawa iliyotiwa kivuli na kilimo cha mseto cha kokoa huko Arusha, Kagera, Kilimanjaro, Ruvuma, Mbeya na Morogoro.
Pia mbinu za kilimo mseto zinazohusisha miti ya jamii ya kunde, spishi za vichaka, njiwa mbaazi, maharagwe na viungo katika eneo la Morogoro na Tanga.
Katika mandhari ya Lushoto, Tanga na Uluguru, Morogoro, mfumo unaotumika kwa ajili ya usimamizi endelevu wa maji, taratibu za usimamizi wa ardhi ni kama vile matumizi ya kontua, matuta ya benchi, upandaji miti mseto kwenye maeneo yenye miteremko.
Wengine pia hutumia pembejeo za kienyeji kama vile samadi na dawa za mimea katika kilimo cha mbogamboga, kilimo cha matunda ya miti katika bustani za misitu maeneo ya Singida na Tabora kukuza mbao za thamani kubwa, miti ya matunda yenye mazao na mifugo.
Kwa hiyo haja ya kuongeza juhudi za kuingia katika kilimo cha ikolojia inahitajika ili kupunguza uhaba wa chakula na kusimamia kuhifadhi mazingira kuwa endelevu.
Mtaalamu wa Mnyororo wa Thamani wa Shirika lisilokuwa la kiserikali lenye Kujihusisha na Kilimo (ANSAF), Owen Nelson, alisema kuwa kuna haja ya kuwa na sera itakayochangia maendeleo ya kilimo cha ikolojia kwa sasa.
Alisema mfumo huo wa kilimo ni rafiki kwa mazingira na viumbe hai hivyo wakati umefika kwa taifa kuendelea na jitihada za kukiinua kwani zipo athari ambazo zimekuwa zikiendelea kukabili mazingira na uhai wa viumbe kutokana na matumizi ya dawa zenye madhara.
Nelson alisema kuwa ipo haja ya kuwepo kwa ushirikiano baina ya wadau wa maendeleo katika sekta ya kilimo ili kujifunza kuwa na mtazamo wenye tija ili kuwezesha sekta hiyo kutumika kwa uendelevu wa mazingira na viumbe vyake.
“Kuwepo kwa uelewa wa pamoja juu ya umuhimu wa kilimo cha ikolojia kutasaidia kuibua mijadala muhimu na hatimaye kutakuwa na jicho la kisera kwenye sekta hiyo,” alisema Nelson.
Nelson alisema kuwa sababu za kutaka uwepo wa matumizi ya mfumo huo nchini Tanzania ni kuhakikisha uzalishaji endelevu wa kilimo cha mseto kwa ajili ya kuimarisha uzalishaji wa chakula, lishe na maisha bora kwa Watanzania.
Alisema tabia hiyo italeta mabadiliko kutoka kutumia pembejeo nyingi, mazoea na huduma zinazodhuru mazingira kwa kuwa na mfumo unaorudisha malighafi mbaya katika matumizi bora ambayo ni rafiki kwa mazingira na kuongeza bayoanuwai ya kilimo kwa kuongezeka kustahimili hali ya hewa.
Nelson pia alisema mfumo huo unaboresha mwingiliano wa kimanufaa wa kibaiolojia na ushirikiano wa vipengele vya bayoanuwai ya kilimo hivyo kusababisha urejeleaji zaidi wa biomasi, kuboresha upatikanaji wa virutubishi, kusawazisha mtiririko wa virutubisho, huku kukirejesha afya ya udongo ambayo ni muhimu zaidi kwa ukuaji na uzalishaji wa mazao.
Alisema kupitia ANSAF wamekuwa na majukwaa makubwa ya kilimo cha ikolojia katika mikoa ya Kusini, Kati na Kaskazini ili kujadili umuhimu wake kwa sasa wakati dunia ikiendelea kukabiliwa na changamoto ya ukame, mafuriko na athari za baadhi ya viuatilifu kwenye ardhi.
Kikao cha Kilimo cha Ikolojia ya Kilimo kilikuwa na kaulimbiu isemayo “Maendeleo ya Kilimo kwa maslahi ya wazalishaji wadogo”.
Naye Mhadhiri wa Chuo Kikuu cha Sokoine cha Kilimo (SUA) Idara ya Ugani na Maendeleo ya Jamii, Dk Siwel Nyamba alisema kuwepo kwa kilimo hicho ni muhimu kwani kitapunguza matumizi yasiyo ya lazima ya kunyunyizia dawa zenye sumu.
“Tunasisitiza kuanza kwa kilimo cha ikolojia kwa sababu kina mfumo jumuishi na uzalishaji unaotegemeana ambao unapunguza uharibifu huku ukiwa na mwingiliano wa kirafiki wa viumbe hai vilivyo ardhini,” alisema Dk Nyamba.
Alisema ushiriki wa jinsia zote katika kilimo cha ikolojia ni muhimu katika kufikia maendeleo na mafanikio yake kwa haraka hapa nchini.
Dk Nyamba alieleza kuwa mfumo huo unalinda viumbe, mimea na vitu vingine katika ikolojia huku ikiwa haina uchafuzi wa mazingira kwa sababu kuna mnyororo wa kurudisha vitu vilivyotumika katika matumizi rafiki.
Nchi kama Ghana, India, Senegal, Ufaransa na Uingereza tayari zimeanza kilimo hicho na kupata matokeo chanya, hivyo ni vyema kikafanyika hapa zaidi ili kupata mavuno mengi na kuhifadhi mazingira yetu.
Mdau wa Kilimo Hai wa Magu, Ester Kusekwa, alisema kuwa matumizi ya oganiki katika mashamba ni muhimu. Hata hivyo, alisema changamoto ya mazao kuwa madogo ni tatizo hivyo elimu zaidi ya namna bora ya kulima kilimo hicho na kupatikana kwa mazao mengi ni muhimu kufundishwa.
Naye mdau wa kilimo mseto kutoka Kagera, Jahanes Clemence alisema kilimo kinachotumia dawa na mbolea ya viwandani kina changamoto ya kuwa na sumu inayochangia kuharibu ardhi na viumbe hai hivyo alisema umefika wakati taifa kulima kilimo ikolojia.
