Diplomasia ya China Katika Miaka Iliyopita na Mchango Wake waAmani na Usalama Barani Afrika

Tarehe 1 Oktoba mwaka huu, China itakuwa inaadhimisha miaka 73 tangu ilipoanzishwa mwaka 1949. Hii itakuwa siku muhimu na kubwa kwa China. Tunapoadhimisha siku hii muhimu sana, tunataka kuungana na China na watu wake katika kuadhimisha siku hii tukufu ya taifa lao. Ingawa zimetenganishwa na bahari kubwa, China na Afrika zimekuwa na urafiki wa karibu tangu nyakati za kale.

China na Afrika zilianza mawasiliano ya moja kwa moja kwa njia ya baharini mapema katika karne ya 7. Tangu wakati huo, mawasiliano ya kibiashara na kitamaduni kati ya China na Afrika yamepanuka na inatarajiwa yatapanu- ka zaidi katika siku zijazo. Wakati wa Vita Baridi, China ilitoa misaada mbalimbali ya kiuchumi kwa Afrika kwa njia ya kujitolea, ikiwa ni pamoja na ujenzi wa reli, hususan Reli ya Tanzania-Zambia (Tazara), viwanda vya nguo, kiberiti na mashamba pamoja na thieta. China ilituma madaktari wake katika mataifa mengi ya Afrika kuponya wagonjwa wa ndani. Madaktari hawa wa China walifanya kazi bega kwa bega na wenzao wa Kiafrika na walishiriki ujuzi na uzoefu wao bila kinyongo.

Lakini msukumo mkuu wa uhusiano kati ya China na Afrika katika kipindi hiki ulikuwa wa kisiasa. China iliziona nchi mpya za Kiafrika zilizokuwa huru kama washirika watarajiwa. Mwaka 1971, Umoja wa Mataifa ulipoipigia kura China kuchukua kiti chake kutoka kwa Taiwan, nchi 26 za Afrika ikiwemo Tanzania, ziliegemea upande wa China. Kama alivyosema wakati mmoja Mwenyekiti Mao Zedong, “Ni ndugu zetu Waafrika ambao wametupeleka katika Umoja wa Mataifa.” Hakuna nchi nyingine inayokaribia ukunjufu wa ushiriki wa China barani Afrika.

Ni mshirika mkubwa zaidi wa kibiashara wa Afrika, mkopeshaji wa pande mbili na chanzo muhimu cha uwekezaji wa miundom- binu. Makampuni ya China yanakadiriwa kuwa theluthi moja ya uzalishaji wa viwanda barani humo. Miundombinu ya kidijitali iliyojeng- wa na China ni muhimu kwa majukwaa ambayo Waafrika wanawasiliana nayo. Uhusiano wa kisiasa, kijeshi na usalama unazidi kuwa karibu. Kuelewa uhusiano kati ya China na Afrika ni muhimu katika kuelewa bara na matamanio ya China ya kimataifa. Waafrika kwa wingi wanatazama jukumu la China barani Afrika vyema, wakiunga mkono msisitizo mkubwa wa China kwenye mikataba baina ya serikali na serikali ikiwa na masharti machache yaliyoambatanishwa, kama yapo.

Viongozi wengi wa Afrika wanaamini kuwa kama nchi mwenza inayoendelea, China ina nia ya kujitolea zaidi kuliko serikali na mashirika ya Magharibi. Viongozi wa Afrika wanasifu mchango wa China katika miundombinu ya mataifa yao, wakionyesha maboresho yanayoonekana yanayochangia kupanua shughuli za kiuchumi, kutengeneza nafasi za kazi kwa wafanyakazi wa ndani, na maboresho yanayoonekana ya barabara, reli, madaraja na mitandao mingine ya uchukuzi mambo yote ambayo yanawanufaisha raia wa kawaida kwa njia isiyo ya moja kwa moja. Mwaka 2000, Jukwaa la Ushirikiano kati ya China na Afrika (FOCAC) lilianzishwa kama jukwaa madhubuti na utaratibu wa pande nyingi kwa China na nchi za Afrika kufanya mashauriano ya pamoja na kufanya ushirikiano wa kivitendo. Malengo yalikuwa kuwa na mashauriano sawa, kuimarisha maelewano, kupanua mapatano, kuimarisha urafiki na kukuza ushirikiano. Tangu kuanzishwa kwake mwaka 2000, mikutano minane ya mawaziri imekuwa ikiitishwa kila baada ya miaka mitatu, na kufanyika kwa mafanikio hadi sasa.

Mkutano wa 8 wa Mawaziri ulifanyika Dakar, Senegal kutoka Novemba 29 hadi 30, 2021. Katika mkutano huo, pande zote mbili zilikubaliana kwenda kwa pamoja katika safari ya kujenga jumuiya ya China na Afrika yenye mustakabali wa pamoja katika enzi mpya, kuanzisha sura mpya ya kuboresha ushirikiano kati ya China na Afrika kwa ubora wa juu, kudumi- sha urafiki wa jadi na kuurithisha kutoka kizazi hadi kizazi, na kulinda umoja wa kweli wa kimataifa pamoja na haki na uadilifu wa kimataifa. Kwa upande wa kidiplomasia, China ina utamaduni mzuri tangu mwaka 1991, yaani, Waziri wa Mambo ya Nje wa nchi hiyo anachagua Afrika kama kitovu cha ziara yake ya kwanza nje ya nchi kila mwaka.

Mnamo Januari 2021, Mjumbe wa Taifa la China na Waziri wa Mambo ya Nje Wang Yi alichagua Tanzania kuwa mojawapo ya vituo vya ziara yake ya kwanza nje ya nchi. Katika ziara hiyo, alithibitisha kuwa Tanzania ni rafiki mkubwa wa China barani Afrika na ina nafasi maalum na muhimu katika historia ya kidiplomasia ya China. Urafiki huu uliasisiwa na hayati Mwenyekiti Mao Zedong na Waziri Mkuu Zhou Enlai, na Rais wa Tanzania wa wakati huo Julius Nyerere, ambaye alitembelea China mara 13 katika uhai wake. Mapema 2022, Mjumbe wa Taifa na Waziri wa Mambo ya Nje Wang Yi alitembelea Eretria, Kenya na Comoro.

Ziara hii ilionekana kunuia sio tu kukuza maendeleo ya Afrika na biashara, lakini pia kukuza ajenda za bahari kama vile kuwezesha amani katika Pembe ya Afrika, Mpango wa Ukanda na Njia, na uchumi wa bluu. Tarehe 20 Machi 2022, Waziri wa Mambo ya Nje na Ushirikiano wa Afrika Mashariki wa Tanzania Balozi Liberata Mulamula alifanya ziara ya mtandaoni nchini China ambapo Mjumbe wa Taifa na Waziri wa Mambo ya Nje Wang Yi alifanya naye mazungumzo. Wote wawili walithibitisha kwamba urafiki kati ya China na Tanzania umekita mizizi ndani ya mioyo ya watu wa China na Tanzania, na kwamba hauwezi kutenganishwa na hauwezi kuvunjika. Akingumzia Tanzania, watu wa China mara moja huifikiria Tazara, alisema Waziri Wang Yi. China pia imejikita kwenye amani ya kimataifa. Uzoefu wake wa ndani na maendeleo ya kiuchumi kuwa “kiungo muhimu” cha usalama unaonyesha kwamba maoni yake juu ya jinsi ya kuchangia amani na usalama wa kimataifa yanashinikizwa sana na dhana ya usalama wa maendeleo.

Ushirikiano wa usalama na maendeleo unaonekana wazi katika hotuba ya China kwa mataifa ya Afrika kama kielelezo cha China kushiriki katika mchakato wa kuunda kanuni za ushirikiano. Haya yalikuwa muhimu katika mtazamo mbadala wa China kuelekea ujenzi wa amani kinyume na kile kinachoweza kuelezewa kama mtindo wa kiliberali wa jadi wa Magharibi wa ujenzi wa amani ambao unategemea imani thabiti kwamba utawala bora kupitia demokrasia huria ndio msingi wa haki za binadamu na usalama. Wakati wa mkutano wa kilele wa FOCAC wa Johannesburg mwaka 2015, viongozi wa Afrika waliipongeza China kwa kuchangia katika kujenga uwezo na mipango ya kiufundi kwa jeshi la Afrika na vyombo vingine vya usalama.

Katika hotuba yake ya ufunguzi, Jacob Zuma, ambaye wakati huo alikuwa Rais wa Afrika Kusini aliiomba China kutoa mafunzo zaidi ya aina hiyo. Mambo yanayofanana kati ya China na Afrika yanathibitisha imani kwamba maendeleo ndio ufunguo wa matatizo yote, na kwamba wote wanaona usalama unahusiana kwa karibu na maendeleo ya kiuchumi. Hii inathibitishwa na uthibitisho kwamba, “bila maendeleo, hakutaku- wa na amani na usalama, na kwamba bila amani na usalama hakutakuwa na maendeleo”.

Ahadi ya China ya kupanua ushirikiano katika mafunzo ya wafanyakazi ni muhimu katika mwelekeo huu. China inaongeza ushirikiano wa intelijensia na mazoezi na mafunzo ya pamoja katika kuisaid- ia Afrika kuimarisha uwezo wake katika ulinzi wa amani, kukabiliana na ugaidi na kukabiliana na uharamia. Mwisho, naunga mkono juhudi zinazoendelea za China na nchi za Afrika katika kuimarisha ushirikiano wao hasa kupitia FOCAC.

Kuheshimiana na ushirikiano wenye faida kwa wote sio tu utafanya matokeo ya Mkutano wa 8 wa Mawaziri wa FOCAC yatekelezwe, bali pia uhusiano kati ya China na Afrika unakua na kufikia kiwango cha juu zaidi. Heri ya Maadhimisho ya Miaka 73 tangu kuanzishwa kwa Jamhuri ya Watu wa China!

Imeandaliwa na Omar R. Mjenga, ndc
Rais na Afisa Mkuu Mtendaji, Kituo cha
Sera ya Kimataifa-Afrika